Zieken bezoeken is een van de zeven werken van barmhartigheid. De Meester van Alkmaar schilderde ze alle zeven in 1504. Op de onderkant van de lijst staat in oud-Nederlands om welk werk het precies gaat op dit paneel: “Wilt ziecken ende crancken vy- senteren (= bezoeken), u loon zal ewelijck vermeren”.
Vooraan zien we een groepje bezoekers, daarachter een zieke in bed. Naast het bed zit iemand die een hand van de zieke vasthoudt, waarschijnlijk een arts. Bij de vier bezoekers valt één persoon op: de man zonder hoofddeksel. Dat is Jezus van Nazareth. Christus staat in bijna elk van de zeven geschilderde taferelen van barmhartigheid tussen de toeschou- wers. Hij is dus niet afgebeeld in Palestina als een jonge man, maar als ziekenbezoeker in het Alkmaar rond 1504. Hij staat letterlijk achter de andere bezoekers.
De bezoekersgroep staat in een middeleeuws gasthuis (o.a. ziekenhuis) dat bestaat uit twee gedeelten. In de eerste ruimte, waarvan de vloer is betegeld, staat een bed dat met een gordijn kan worden afgesloten. Zo dacht men besmettelijke ziektes (o.a. pest) tegen te houden. In pesthuizen hadden alle bedden een gordijn. De andere zaal, achter de bogen, ligt iets hoger en heeft een houten vloer. Daar krijgt een tweede zieke in bed iets te drinken.
In dezelfde ruimte zien we een derde zieke op een paar kussens zitten. Hij wordt door twee personen met zalf of olie ingewreven. Dat soort dagelijkse werkzaamheden werden in dit gasthuis verricht door zusters en leden van de broederschap van de H. Geest. Twee zusters zijn te herkennen aan het wit in hun kap.
De zalving van zieken is nog steeds een van de zeven sacramenten in de kerk. Een brief van Jacobus is daarvoor de basis: “Is iemand onder u ziek? Laat hij de presbyters (oude mannen) van de gemeente roepen, opdat zij een gebed over hem uitspreken en hem met olie zalven in de naam des Heren” (5,14-15). Het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) maakte de ziekenzalving opnieuw toegankelijk voor zieken en niet alleen voor stervenden.
Achter het tafereel van de ziekenzalving brandt een open vuur om de kou te verdrijven. Zo zijn er vele manieren om barmhartig te zijn voor zieken: door bezoeken, verzorgen, zalven, warmte, een bloemetje, een kaartje, maar ook door bij te dragen aan de collecte voor de werkgroep Omzien naar Elkaar tijdens de jaarlijkse ziekenzondag in september.
Willy van Olffen